စက်တင်ဘာ ၅၊ ၂၀၂၅။ သောင်ရင်းသတင်းလွှာ
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ကျန်းမာရေးမကောင်းပါဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်ဟောင်း အသက် ၈၀ အရွယ်မှာ နှလုံးရောဂါဟာ ပိုမိုဆိုးရွားလာတယ်လို့ ယုံကြည်ရလောက်တဲ့ သတင်းရင်းမြစ်တွေက ဆိုပါတယ်လို့ Indepedent သတင်းကစက်တင်ဘာ ၄ ရက်မှာဖော်ပြပါတယ်။ သူဟာနှလုံးအထူးကုဆရာဝန်နဲ့ ပြသပေးဖို့ တောင်းဆိုခဲ့ပြီး အခုအချိန်အထိ ငြင်းဆိုခံထားရဆဲဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကို အုပ်စိုးတဲ့စစ်အစိုးရဟာ သူ့ကိုအရှင်လတ်လတ် မြေမြှုပ်နှံဖို့နဲ့ အပြီးတိုင် ချုပ်နှောင်ထားဖို့တတ်နိုင်သမျှ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်။ နေပြည်တော် အနီးရှိ တောတွင်း အကျဉ်းထောင်မှာအချုပ်အနှောင် ခံနေရပါတယ်။ သူရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့ တရားရုံးစစ်ဆေးမှုအများအပြားမှာတရားမ၀င် လမ်းလျှောက်စကားပြောစက်တင်သွင်းခြင်းနဲ့ နိုင်ငံတော်လျှို့ဝှက်ချက်အက်ဥပဒေကိုချိုးဖောက်ခြင်းအပါအဝင် မထင်ရှားတဲ့ရာဇ၀တ်မှုတွေနဲ့ ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံခဲ့ရတဲ့ကာလအတွင်း သူ့ကို ဗီဒီယိုလင့်ခ်ကနေတစ်ဆင့်သာ မြင်တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ အခုနှစ် ဇွန်လမှာ သူ့ရဲ့ အသက် ၈၀ နှစ်ပြည့် မွေးနေ့ကိုရောက်ရှိလာပြီဖြစ်ပြီး သူ့ အသက်အရွယ်ကို လိုက်လျောမှုမရှိဘဲ ဖြတ်သန်းခဲ့ရပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ၅နှစ်ကြာတစ်ပိုင်းတစ်စ ဒီမိုကရေစီ အရသာကို နိဂုံးချုပ်စေခဲ့တဲ့ အာဏာသိမ်းမှု လေးနှစ်ပြည့် ဖေဖော်ဝါရီမှာ ဗြိတိန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေးဗစ်လမ်မီက “ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို လွှတ်ပေးပါ။ နိုင်ထက်စီးနင်း ဖမ်းဆီးထားသူတွေအားလုံးကို လွှတ်ပေးပါ။ မြန်မာပြည်သူတွေ ထိုက်တန်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ဒီမိုကရေစီကို ပေးဆောင်ပါ” လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ မစ္စတာလမ်မီ က အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုထားတဲ့အတိုင်း ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း စွဲချက်တင်ပြီးအကျဉ်းချခြင်းရဲ့ ရိုင်းစိုင်းမှုနဲ့မတရားမှုတွေဟာတလျှောက်လုံး ထင်ရှားနေပါတယ်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ သမ္မတ Trump ရဲ့ မိုက်မဲမှုပုံစံနဲ့ မြန်မာ့စစ်တပ်ရဲ့ အကောင်းဆုံးအပေါင်းအဖော်အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားခဲ့ပြီး USAID ကို ဖျက်သိမ်းပြီး Voice of America နဲ့ Radio Free Asia တို့ကို ပိတ်ပစ်ခဲ့ပါတယ်။ ပူတင်ရဲ့ ရန်လိုမှုကို ဆန့်ကျင်တဲ့တစ်ခုတည်းသော မြေကတုတ်အဖြစ် အမေရိကန်ကို အစားထိုးဖို့ ဥရောပဟာစိန်ခေါ်မှုကို မြင့်တက်လာနေသလိုပဲ လေးသန်းကျော် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်ခဲ့ရပြီး လူဦးရေ ထက်ဝက်ဟာ အဆုံးမရှိသော တိုက်ပွဲတွေကြားမှာ ဆင်းရဲတွင်းနက်နေတဲ့မြန်မာနိုင်ငံလို ရုန်းရင်းဆန်ခတ် ဖြစ်နေတဲ့ နိုင်ငံတွေအတွက်လည်း အလားတူ လုပ်ဆောင်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတော့ အနောက်နိုင်ငံတွေရဲ့ ပြောစကားနဲ့ လုပ်တာတွေက သိသိသာသာ ကွာခြားသွားလို့ပါ။ လွန်ခဲ့သညတဲ့၁၅ နှစ်ကျော်က အမေရိကန်သမ္မတ အိုဘားမားရဲ့ “အာရှဆိုင်ရာအချက်အချာ” ဟာဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုကြာ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုနဲ့ ထောင်သွင်းအကျဉ်းချခံရပြီးနောက် ဒီမိုကရေစီအစပြုခြင်းဆီကို စစ်တပ်ကို တံခါးဖွင့်ပေးဖို့ ဆွဲဆောင်ခဲ့ပါတယ်။ ရှုလော့၊ ဆန့်ကျင်ဘက်လည်း မှန်ပါတယ်။ အပြတ်အသတ် ပြန်လည်အရွေးခံခဲ့တဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် အစိုးရကို ဖြုတ်ချဖို့ စစ်တပ် အကြီးအကဲ မင်းအောင်လှိုင်ကို ဘယ်အရာက သွေးဆောင်ခဲ့သလဲ။ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုစွပ်စွဲချက်တွေကို ၂၀၁၉ ခုနှစ်က မြန်မာစစ်တပ်ကို လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကနေ ခုခံကာကွယ်ပေးတဲ့ The Hague ကအံ့မခန်း နိုင်ငံတကာတရားရုံးမှာဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ပေါ်ထွက်လာပြီးကတည်းက အနောက်နိုင်ငံတွေမှာသူ့ရဲ့တရားဝင်မှုနဲ့လူကြိုက်များထောက်ခံမှု ပြိုလဲသွားခဲ့ပါတယ်။
တစ်ချိန်က မြန်မာစစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေက မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီရေးလှုပ်ရှားမှုရဲ့ “ပိုစတာမိန်းကလေး” အဖြစ် ဖော်ပြထားတဲ့ခေါင်းဆောင်ကို ဖျက်သိမ်းလိုက်ပြီဖြစ်ပါတယ်၊ အခုအခါ စစ်တပ်ခေါင်းဆောင်မင်းအောင်လှိုင် အနေနဲ့ဘယ်လိုပဲ ဖြစ်ဖြစ်ပြည်တွင်းရန်သူတွေကိုရင်ဆိုင်ရမယ်ဆိုတာ ကိုသိနေပြီးအဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့ခုခံမှု ရှိလာမှာ မဟုတ်ပါဘူး၊ ဥပမာ- အနောက်နိုင်ငံတွေဆီကပိတ်ဆို့ အရေးယူမှု ဟောင်းတွေပြန်လည် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း မရှိဘူးလို့သိရှိရပါတယ်။ ဒီလိုနဲ့ အငွေ့ပြန်သွားပါတယ်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ပယ်ချခြင်းဟာ အနောက်နိုင်ငံတွေရဲ့လက်ကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဆေးကြောခြင်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံကဲ့သို့ ရှုပ်ထွေးနေတဲ့ဘယ် နိုင်ငံမဆို ပထမဆုံး လုပ်ရပ်မျှသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ် ဒီမိုကရေစီအရေးတော်ပုံကြီးပေါ်ပေါက်လာချိန်က စပြီးသူ့ရဲ့ ခံယူချက်တွေနဲ့ သူ့ရဲ့ထင်ပေါ်ကျော်ကြားမှုတို့ကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားခဲ့တဲ့ဒီမိုကရေစီ ချန်ပီယံတစ်ဦးကို မွေးထုတ်ပေးခဲ့တဲ့အချက်က ဒီထူးခြားတဲ့မှတ်တမ်းဟာကျနော်တို့နဲ့ မကင်းနိုင်တော့ပါ။ အခုမှာတော့သူဟာ မမြင်ရတဲ့ အဆက်အသွယ်မရှိတဲ့နေရာမှာ သေဆုံးနိုင်ဖွယ်ရှိတယ်လို့ ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပါပြီ။ ဒါ့ကြောင့် မစ္စတာလမ်မီ လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့အတိုင်း မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီနည်းကျ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားတဲ့ခေါင်းဆောင်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အနောက်နိုင်ငံတွေက တွေးတောဖို့လိုအပ်တာကတော့ပိုပြီးအရေးတကြီး မဟုတ်ပါဘူး။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ထောင်ထဲမှာသေခဲ့ရင် သူ့ဖခင်လိုပဲအာဇာနည်ကြီးတွေဖြစ်တဲ့ Joan of Arc ကနေ Martin Luther King နဲ့ Steve Biko တို့လိုပဲ ဖြစ်သွားပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် သူဟာ အသက်ရှင်ပြီး အသက်ရှူရ၊ ဖျားနာနေချိန်မှာတော့ ဥရောပက သူ့ကို လွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုပြီး တောင်းဆိုမှုကို လုပ်ဆောင်ချက်နဲ့အားဖြည့်ပေးရပါမယ်။
အဲမောင်း
Indepedent သတင်းမှာဖော်ပြပြီး Peter Phopham ရေးသားတဲ့ Europe must demand Aung San Suu Kyi’s release, and back that demand with action ကိုပြန်ဆိုပါတယ်။
Peter Popham (ဇန်နဝါရီ ၁၀ရက် ၁၉၅၂မှာ မွေးဖွားသူ) ဟာအင်္ဂလိပ်သတင်းစာဆရာ၊ စာရေးဆရာနဲ့ပြဇာတ်ရေးဆရာဖြစ်ပါတယ်ါ ၁၉၉၀ ကနေ ၂၀၁၆ ခုနှစ်အတွင်း The Independent မှာ ၎င်းရဲ့ ဂျာနယ်လစ်ဇင်နဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အကြောင်း စာအုပ်တွေနဲ့လူသိများသူဖြစ်ပါတယ်။
