စက်တင်ဘာ ၁၁၊ ၂၀၂၅။ သောင်ရင်းသတင်းလွှာ
တရုတ်နိုင်ငံ မြေရှားသတ္ထုရောင်းလိုအားအပေါ် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့အလွန်အမင်းမှီခိုအားထားမှုကို ကျေးဇူးတင်ခြင်းက Donald Trump သမ္မတသက်တမ်းနှစ်တစ်လျှောက်လုံးမှာဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ပင်တဂွန်က တရုတ်လုပ်အမြဲတမ်းသံလိုက်အသုံးပြုမှုကို ရပ်တန့်ဖို့ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ ညွှန်ကြားခဲ့တဲ့ ဥပဒေတစ်ရပ်ကို အတည်ပြုခြင်းအပါအဝင် ဒီမှီခိုအားထားမှုကို မီးမောင်းထိုးပဖြို့အတွက် မြင်သာထင်သာတဲ့ခြေလှမ်းတွေကို လုပ်ဆောင်ခြင်းအတွက် Trump ဟာ ချီးကျူးထိုက်ပါတယ်။ စွမ်းဆောင်ရည်မြင့် အမြဲတမ်းသံလိုက်တွေဟာလေးလံတဲ့မြေရှားသတ္ထုတွေနဲ့ရောနှောဖို့လိုအပ်ပြီး ကာကွယ်ရေး၊ မော်တော်ယာဥ်ကဏ္ဍနဲ့လေတာဘိုင်တွေမှာ အရေးပါတဲ့အသုံးချမှုတွေပါရှိပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံဟာ ကမ္ဘာ့အမြဲတမ်းသံလိုက်တွေရဲ့၉၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ကို ထုတ်လုပ်နေပြီး မကြာသေးမီကအထိ မြေရှားသတ္ထုကို စီးပွားဖြစ်လုပ်ဆောင်မှုကိုလက်ဝါးကြီးအုပ်ထားပါတယ်။ မကြာသေးခင်က တရုတ်ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှုတွေကြောင့် မြေရှားသတ္ထုထောက်ပံ့မှုရရှိရေး Trump ရဲ့နောက်ဆုံးချဉ်းကပ်မှု ရှုထောင့်တွေဟာ သိသိသာသာ ပြောင်းလဲသွားပါတယ်။ကွန်ဂိုဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံနဲ့အရင်းအမြစ်တွေ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ရန်ပုံငွေတစ်ရပ်ကိုအဆိုပြုထားတဲ့ ဂရင်းလန်းကိုဝယ်ယူမှုနဲ့ပတ်သက်ပြ်း ထရန့်ရဲ့ အသံတွေက တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ မြေရှာသတ္ထုကြီးစိုးမှုကို ချိုးဖျက်ဖို့ကြီးကြီးမားမား တွန်းအားပေးနေတာဖြစ်ပါတယ်။ Trump အစိုးရအဖွဲ့က သမရိုးကျမဟုတ်ပေမယ့်လည်း အမေရိကန်သတ္ထုတွင်းတွေရဲ့အမြဲတမ်းသံလိုက်ထုတ်လုပ်မှုကို ပံ့ပိုးပေးမယ့် သမားရိုးကျမဟုတ်ပေမယ့်လည်း အလားအလာရှိတဲ့သဘောတူညီချက်တစ်ရပ်ကိုလည်းပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အမြဲတမ်းသံလိုက်ထုတ်လုပ်မှုကို ပြန်လည်အသက်သွင်းဖို့ ဒီ ကြိုးပမ်းမှုမှာ အတားအဆီးမဖြစ်နိုင်တဲ့ ဧရိယာတစ်ခုကမြေရှားသတ္ထုဝင်ရောက်ခွင့်ကို ကန့်သတ်ထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံဟာတရုတ်နိုင်ငံပြင်ပအမြဲတမ်းသံလိုက်ထုတ်လုပ်ရာမှာအသုံးပြုတဲ့ မြေရှားသတ္ထုတွေအတွက် အကောင်းဆုံးဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ အချို့သောနေရာများဖြစ်တဲ့ တာဘီယမ်နဲ့ဒိုင်းပရိုစီယမ်တို့ဖြစ်ပါတယ်။ မြေရှားသတ္ထု ထုတ်လုပ်မှုကရှုတ်ထွေးပြီး ညစ်ညမ်းစေတဲ့လုပ်ငန်းတစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံက ပြီးခဲ့တဲ့ဆယ်စုနှစ်တွေအတွင်း သဘာဝပတ်ဝန်း ကျင်နဲ့အပျက်အစီးဆုံးလုပ်ငန်းတွေကို စိစစ်မှု တိုးမြှင့်လာပါတယ်။ စည်းကမ်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းရှိ ကုန်းမြေတွေမှာပိုပြီးခွင့်ပြုထားပါတယ်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်ကစပြီး တရုတ်မိုင်းလုပ်သားတွေဟာမြန်မာစစ်တပ်နဲ့မဟာမိတ်ဖွဲ့ထားတဲ့တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေထိန်းချုပ်ထားတဲ့ စိုးမိုးရေး နယ်မြေအဖြစ် တောင်ဘက်ကိုစုရုံးရောက်ရှိခဲ့ကြပါတယ်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်ကစပြီး မြန်မာနိုင်ငံဟာတရုတ်နိုင်ငံရဲ့ မြေရှားသတ္ထုတင်သွင်းမှု အများဆုံးရင်းမြစ်ဖြစ်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ terbium နဲ့ dysprosium သုံးပုံနှစ်ပုံခန့် ထုတ်လုပ်တဲ့နိုင်ငံဖြစ်ပါတယ်။ တူးဖော်ရေး လုပ်ငန်းစဉ် ရှုပ်ထွေးမှုကြောင့် အဆိုပါ မိုင်းတွေအားလုံးမှာတရုတ်နိုင်ငံပါဝင်ပတ်သက်မှု မရှိရင်အများစုဟာာ ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်း မရှိပါဘူး။ ၂၀၂၁ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် တစ်ဖန် ပြန်လည်ပြင်းထန်လာခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ကာလရှည်ကြာ ပြည်တွင်းစစ်က နိုင်ငံရဲ့ ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲမှု အားနည်းသွားပြီး မိုင်းတွင်းတွေ ပိုမိုပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အကွဲကွဲအပြားပြား ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်နေတာကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အရေးကြီးဆုံးသော မိုင်းအချို့ကို ထိန်းချုပ်မှု အပြောင်းအလဲ ဖြစ်စေခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှာ ကချင်လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (KIA) က ကမ္ဘာ့မြေရှားသတ္ထုထက်ဝက်ခန့် ထွက်ရှိတဲ့ တရုတ်နယ်စပ် အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း ကချင်ပြည်နယ် နယ်မြေတွေကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပါတယ်။
KIA က ၎င်းရဲ့ထိန်းချုပ်မှုအောက်က သတ္ထုတွင်းတွေအပေါ် တင်းကြပ်တဲ့ပို့ကုန်ခွန်တွေချမှတ်ထားပြီး၊ တစိတ်တပိုင်းအားဖြင့် စစ်အစိုးရကို တိုက်ခိုက်နေတာကို ရပ်တန့်ဖိုပ တရုတ်ရဲ့ ကြိုးပမ်းမှုတွေကို ပြန်လည်တွန်းလှန်ဖို့ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ဇူလိုင်လမှာ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ဆက်စပ်နေတဲ့အမေရိကန်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တစ်ဦးဟာအမေရိကန်ဒုသမ္မတ JD Vanceညရဲ့ရုံးကတာဝန်ရှိသူတွေနဲ့တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး ကချင်ကမြေရှားသတ္ထုတွေကို အိန္ဒိယမှတစ်ဆင့် အမေရိကန်ကို(ကချင်နယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေတဲ့ဒေသ) ကအမေရိကန်က်ုပေးပို့နိုင်မယ့်အစီအစဉ်ကို အကြံပြုခဲ့ပါတယ်။ နိုင်ငံပိုင်ကုမ္ပဏီ IREL ကအိန္ဒိယကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ဟာ ကနဦးဆွေးနွေးမှုတွေအတွက် ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလမှာ ကချင်ပြည်နယ်ကိုသွားရောက်ခဲ့တယ်လို့အတည်ပြုခဲ့ပါတယ်။ဒီနှစ် ပထမနှစ်ဝက်မှာ အမေရိကန် တာဝန်ရှိသူတွေက KIA အရာရှိတွေနဲ့အကြိမ်ပေါင်းများစွာ သတိရှိရှိ ဆွေးနွေးမှုတွေ စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ အရိပ်အယောင်တွေလည်း ရှိပါတယ်။ လျှိ့ဝှက်ဆန်းကြယ်မှုအတုအယောင်တွေကိုပေါင်းထည့်ခြင်းဟာ မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းကမြေရှားသတ္ထုတွေကို တင်ပို့ခွင့်ပြုမယ့် စစ်အစိုးရနဲ့ KIA ကြား ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက်အတွက် ပွဲစားကို ကူညီရဖို့အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအတွက် အပြိုင်ကွင်းတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ Trump ရဲ့နောက်ဆုံးပေါ်မြေရှားသတထုပင်ကွက်ဟာ စစ်အစိုးရနဲ့ချိတ်ဆက်ထားတဲ့ကုမ္ပဏီတွေကို ဇူလိုင်လက ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေ ဖယ်ရှားပေးခဲ့တယ်ဆ်ုတာကိုအမေရိကန်တာဝန်ရှိသူတွေက ငြင်းဆိုထားတယ်လို့ထင်ကြေးပေးမှုတွေရှိနေပါတယ်။ ဝါရှင်တန်ရဲ့ ရအဓိကဇာတ်ဆောင်က ဘယ်လိုပဲဆိုဆိုမြန်မာနိုင်ငံက မြေရှားသတ္ထုတွေကို ထုတ်ယူဖို့က မလွယ်ကူပါဘူး။ ကချင်ပြည်နယ်ကနေဘအိန္ဒိယနိုင်ငံကို မြေရှားသတ္ထုတေွသယ်ဆောင်ရာမှာ ပမာဏ အများအပြားဟာ ဝေးလံခေါင်ဖျားပြီး ကြမ်းတမ်းတဲ့ မြေပြင်မှာ လမ်းတွေနဲ့ အခြားအခြေခံအဆောက်အဦတွေတည်ဆောက်ခြင်း ဒါမှမဟုတ် စစ်အစိုးရ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့နယ်မြေကတဆင့် တင်ပို့မှု လိုအပ်မှာဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံရှိ အိန္ဒိယရဲ့ အခြားသော အဓိက အခြေခံအဆောက်အဦ ပရောဂျက်တွေရဲ့နှေးကွေးတဲ့အရှိန်အဟုန်က ယုံကြည်မှုကို လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်ခြင်းမရှိပါ။ တရုတ်နိုင်ငံက ၎င်းရဲ့စွမ်းအားအကြီးဆုံး ပထဝီဝင်စီးပွားရေးလက်နက်အဖြစ်မြေရှားသတ္ထုတင်ပို့ခြင်း ထိန်းချုပ်မှုတွေကို လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။ စစ်အစိုးရနဲ့ KIA တို့အကြား ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်ကို ဖော်ဆောင်ဖို့ ကြိုးပမ်းခြင်းဟာ အနည်း ဆုံးပြောရရင်အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် ဝရုန်းငုံးကားနိုင်တဲ့လေ့ကျင့်ခန်းတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ KIA ကမြန်မာ ဗဟို အာဏာပိုင်တွေကို အနှစ် ၆၀ ကျော် တိုက်ခိုက်နေပါတယ်။ မြန်မာစစ်တပ်က သူဟာ တိုင်းရင်းသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေးအတွက်အုပ်ထိန်းသူအဖြစ်သူ့ကိုယ်သူ ရှုမြင်ပြီး KIA ကိုအထူးလိုက်လျောပေးဖို့အတွက် အလွန်တွန့်ဆုတ်နေမှာဖြစ်ပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံက ပိုပြီးတော့နားမလည်နိုင်တဲ့စိန်ခေါ်မှုတစ်ရပ်ကို ပြသနေပါတယ်။ KIA အပါအဝင် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ အစည်းတွေကို ၎င်းရဲ့အဓိက အကျိုးစီးပွားကို လေးစားရန် ဘေဂျင်းက နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ကုန်သွယ်မှုနဲ့ဝန်ဆောင်မှုတွေကို ယာယီပိတ်ဖို့ မဟာဗျူဟာကို ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံက ဒီနှစ်အတွင်းမှာပြိုလဲမှာကို စိုးရိမ်တာကြောင့်ပြိုလဲသွားမယ့်စစ်အစိုးရကို ထောက်ခံအားပေးရေးဆီကိုပြတ်ပြတ်သားသား ကူးပြောင်းခဲ့ပါတယ်။ ဘေဂျင်းကနှစ်ဖက်စလုံးကို ဖိအားပေးဖို့အတွက် နည်းလမ်းများစွာရှိနေပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံက ၎င်းရဲ့ စွမ်းအားအကြီးဆုံး ပထဝီဝင်စီးပွားရေးလက်နက်အဖြစ် မြေရှားသတ္ထုတင်ပို့မှု ထိန်းချုပ်မှုတွေကို လုပ်ဆောင်လျက်ရှိနေပါတယ်။ ၎င်းကထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်တစ်ခုလုံးကို သတ္ထုတွင်းတွေကနေဖောက်သည်တွေအထိ ခြေရာခံနိုင်စွမ်းကို ပြုစုပျိုးထောင်ပေးတာပါဝင်ပါတယ်။ မြေရှားသတ္ထုတွေကို အမေရိကန် သို့မဟုတ် အိန္ဒိယကို KIA ဆီကနေပေးပို့ခွင့်ရရှိဖို့အခွင့်အလမ်းဟာ အလွန်နည်းပါးပါတယ်။ ဆန်းသစ်စိတ်ကူးတွေကိုလိုက်စားမယ့်အစား၊ ရှိပြီးသားမြေရှာသတ္တုတူးဖော်မှုနဲ့အမြဲတမ်းသံလိုက်စွမ်းအင်တွေကိုချုပ်ကိုင်ထားတဲ့မဟာမိတ်တွေနဲ့နက်ရှိုင်းစွာပူးပေါင်းခြင်းကနေ Trump အုပ်ချုပ်ရေးဟာပိုမိုကောင်းမွန်ပါလိမ့်မယ်။
အဲမောင်း
The Intepreter စာမျက်နှာကဖော်ပြတဲ့ Henry Storey ရေးသားတဲ့Northern Myanmar:The latest stopin Trump’s rareearths escapade ကိုပြန်ဆိုပါတယ်။Henry Storey ဟာအာရှနဲ့ တောင်ပစိဖိတ်ဒေသကို အဓိကအာရုံစိုက်ပြီး Dragoman မှာပရောဂျက်တွေ၊ သုတေသနနဲ့ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှုမန်နေဂျာဖြစ်ပါတယ်။ မဲလ်ဘုန်းတက္ကသိုလ်ကနေ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး မဟာဘွဲ့ကို ရရှိထားပြီးအရင်က Foreign Brief and Young Australians in International Affairs မှာတည်းဖြတ်သူဖြစ်ပါတယ်။ ဖော်ပြတဲ့ အမြင်တွေက သူ့ကိုယ်ပိုင်အမြင်ဖြစ်ပါတယ်။
