စက်တင်ဘာ ၂၂၊ ၂၀၂၅။ သောင်ရင်းသတင်းလွှာ
အာဆီယံမြန်မာ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ အခုနှစ်နှောင်းပိုင်းမှာ ကျင်းပမယ့်မြန်မာနိုင်ငံကအထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် အာဆီယံက ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းကို တားဆီးဖို့ စစ်အစိုးရကအစီအစင်ကြောင့် “သံတမန်ရေးထွက်ပေါက်ပိတ်” နေတယ်လို့လေ့လာသူတွေဆီကသိရပါတယ်။ ဒီဇင်ဘာလမှာ စတင်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲနဲ့အခြားကိစ္စရပ်တွေဆွေးနွေးဖို့ မြန်မာနိုင်ငံကိုလာရောက်မယ့်အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်းကနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးလေးဦးဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ်က အစီအစဥ်ကို ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့ပါတယ်။ မလေးရှား၊ ထိုင်း၊ အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတွေက သံတမန်တွေဟာ စစ်အစိုးရနဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးဖို့ ပြီးခဲ့တဲ့ စက်တင်ဘ ၁၉ ရက်နေ့က မြန်မာနိုင်ငံကို သွားရောက်ဖို့ စီစဉ်ထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း မလေးရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Mohamad Hasan က စက်တင်ဘာ ၁၈ရက်နေ့မှာ ရီးစဉ်ကို အောက်တိုဘာလဆန်းပိုင်းကို ရွှေ့ဆိုင်းထားတယ်လို့ပြောကြားခဲ့ပေမယ့်လည်း အသေးစိတ်အချက်အလက်တွေကိုတော့ မပြောကြားဘူးလို့ Nikkei Asia သတင်းမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ စစ်အစိုးရ ခေါင်းဆောင်မင်းအောင်လှိုင်ဟာတရုတ်နဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့ဆီကခေါက်ခံမှုတွေရရှိပြီးနောက် အာဆီယံရဲ့ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နားထောင်ဖို့ စိတ်အားထက်သန်ခြင်းမရှိတော့ဘူးလို့ အမည်မဖော်လိုတဲ့ သတင်းရင်းမြစ်တွေကို ကိုးကားအြီး ဧရာဝတီသတင်းဌာနရဲအ ဖော်ပြချက်အရ သိရပါတယ်။ မင်းအောင်လှိုင်က အာဆီယံ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ကို ပြေလည်အောင်လုပ်ဖို့ မလိုအပ်ဘူးလို့ ဆုံးဖြတ်ဖွယ်ရှိတယ်လို့ သတင်းမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ မဘေးရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးမိုဟာမက်သကစစ်အစိုးရ ဦးဆောင်တဲ့အစိုးရ အရေးပေါ် အခြေအနေ ရပ်ဆိုင်းပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံ အခြေအနေကို အကဲဖြတ်ဖို့ အာဆီယံ ကိုယ်စားလှယ် အဖွဲ့ကို ဦးဆောင်မယ်လို့သြဂုတ်လ အတွင်းက အတည်ပြု ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုနဲ့နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့အတွက် ၂၀၂၁ ခုနှစ်မှာ အစုအဖွဲ့ကချမှတ်ခဲ့တဲ့ငြိမ်းချမ်းရေးအစီအစဉ်ကတစ်ဆင့် အာဆီယံနဲ့ကတိကဝတ်တွေကို မြန်မာနိုင်ငံက လိုက်နာရမှာဖြစ်တယ်လို့၎င်းက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလမှာဒီမိုကရေစီနည်းကျ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံထားရတဲ့အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် NLD ပါတီဆီကနေအာဏာသိမ်းပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူပေါင်း ၇၀၀၀ ခန့် သေဆုံးခဲ့ပြီး ၃ သောင်းခန့် အကျဉ်းချခံရကာ သိန်းနဲ့ချီပြီး နေရပ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးခဲ့ရပါတယ်။ “ပါတီစုံဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းပေါ်မှာ ရွေးကောက်ပွဲတွေကျင်းပ” နိုင်စေရန်အတွက် မြန်မာနိုင်ငံ အရေးပေါ်အခြေအနေကြေညာမှုကို ဖျက်သိမ်းလ်ုက်တယ်လို့စစ်အစိုးရပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဦးဇော်မင်းထွန်းက ဇူလိုင်လကကြေညာခဲ့ပါတယ်။ စစ်အစိုးရ အကြီးအကဲ မင်းအောင်လှိုင် ဦးဆောင်တဲ့လုံခြုံရေးနဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး ကော်မရှင်အသစ် ဖွဲ့စည်းပြီးနောက် ၎င်းရဲ့ကြေညာချက်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဟာ ဖြုတ်ချခံရပြီးကတည်းက ကျန်းမာရေး အခြေအနေ ပိုဆိုးလာပြီး မကြာခင် သေဆုံးနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေလည်းဖြစ်ပေါ်နေပါတယ်။ ပြည်တွင်းစစ်အတွင်း တိုက်ခိုက်နေတဲ့ နော်လှန်ရေးအဖွဲ့တွေရဲ့ တိုက်ခိုက်တွန်းလှန်မှုကြောင့်နယ်မြေတွေဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး နိုင်ငံတ၀က်အောက်ကိုပဲ စစ်တပ်က ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ပါတယ်။ စစ် အစိုးရက အဆိုပြုထားတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဟာ ၎င်းရဲ့အုပ်ချုပ်မှုကို သက်တမ်းတိုးဖို့ တွက်ချက်ထားတဲ့လုပ်ကြံမှုဖြစ်အယ်လို့ ဝေဖန်သူတွေက ဆိုပါတယ်။ “ဒီစစ်တမ်းတွေကို စနစ်တကျ အကြမ်းဖက်မှု၊ အစုလိုက်အပြုံလိုက် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းမှုတွေ၊ စစ်မှန်တဲ့ အတိုက်အခံတွေကို ဖျက်သိမ်းခြင်း၊ပဋိပက္ခနဲ့နေရာရွှေ့ပြောင်းခြင်းမှုတွေကြောင့်သန်းနဲ့ချီတဲ့သူတွေကို ချန်လှပ်ထားခြင်းတွေကြားမှာ ပြုလုပ်တာဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းတို့ဟာလွတ်လပ်တရားမျှတပြီး ပူးပေါင်းပါဝင်တဲ့ရွေးကောက်ပွဲအတွက် အခြေခံအားဖြင့် ရန်လိုတဲ့အခြေအနေတွေဖြစ်တယ်” လို့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်မှုအလုပ်သမားများအဖွဲ့ချုပ် Public Services International က အခုလအစောပိုင်းက ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။
အာဆီယံ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ရဲ့ ခရီးစဉ် ရွှေ့ဆိုင်းမှုဟာနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေနဲ့တွေ့ဆုံဖို့ ဝန်လေးနေပြီး လာမယ့် ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပြီး၎င်းတို့ရဲ့စိုးရိမ်မှုတွေကို ဖြေရှင်းပေးမယ့်မင်းအောင်လှိုင်ရဲ့ အစီရင်ခံချက်တွေကို ယုံမှားသံသယ ရှိနေတယ်လို့လေ့လာသူတွေက ဆိုပါတယ်။ ISEAS-Yusof Ishak Institute က မြန်မာလေ့လာရေး အစီအစဉ် ညှိနှိုင်းရေးမှူး မိုးသူဇာက စစ်အစိုးရနဲ့တွေ့ဆုံမာ့်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ရဲ့ အစီအစဉ်ဟာ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အာဆီယံရဲ့ ကြိုတင်စာရင်းသွင်းမှုတွေနဲ့ ကိုက်ညီတယ်လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ “ရွေးကောက်ပွဲမဟုတ်ဘဲ ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဦးစားပေးသင့်တယ်လို့ အာဆီယံနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေက စစ်အစိုးရ ကိုယ်စားလှယ်ကို အလေးပေး ပြောကြားခဲ့ပါတယ်” လို့တော်လှန်ျရးအဖွဲ့တွေက ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ မြို့နယ် ၆၃ ခုမှာ စစ်အစိုးရက စစ်အုပ်ချုပ်ရေး ပြဌာန်းထာူတာကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ပတ်သက်ပြီး အစုအဖွဲ့ရဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေကို သတိပြုမိတယ်လို့ သူက ဆိုပါတယ်။ မြန်မာစစ်အစိုးရနဲ့ တွေ့ဆုံမယ့် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ရဲ့ အစီအစဉ်ဟာ အစုအဖွဲ့အနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအကျပ်အတည်းကို ဖြေရှင်းဖို့ ကတိကဝတ်ပြုထားပြီး နိုင်ငံတွင်းရှိ မတူညီတဲ့သက်ဆိုင်သူတွေနဲ့ထိတွေ့ဆက်ဆံကာ စစ်အစိုးရနဲ့ ဆက်ဆံရာမှာ စံနမူနာယူနိုင်တယ်လို့လည်း၎င်းက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ “ဒီအဖွဲ့ဟာ စစ်အစိုးရနဲ့ အတိုက်အခံတွေရော ပွင့်လင်းမြင်သာတဲ့ လမ်းကြောင်းတွေကို ထိန်းသိမ်းထားသင့်တယ်၊ အကြမ်းဖက်မှုတွေ တိုးမြင့်လာမှုကို မြှင့်တင်ဖို့နဲ့ ဖြစ်နိုင်ရင် လွတ်လပ်တဲ့ စောင့်ကြည့်မှုတွေအတွက် စာနယ်ဇင်းတွေကို မြှင့်တင်သင့်တယ်” လို့ ksm က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ဘယ်လို ရွေးကောက်ပွဲမဆို ပါဝင်ပြီး “ယုံကြည်နိုင်လောက်တဲ့အခြေခံစံနှုန်းတွေနဲ့ပြည့်မီ” သင့်တယ်လ်ု့အာဆီယံက မြန်မာနိုင်ငံကို မီးမောင်းထိုးပြသင့်ပါနယ်”လို့လည်းသူကဆိုပါတယ်။ မြန်မာရဲ့ အခြေအနေတွေကို ဆွေးနွေးဖို့တိုးတက်မှု ကင်းမဲ့နေခြင်းဟာ အာဆီယံရဲ့ ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ရေးမူနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာအပြောင်းအလဲကို သက်ရောက်စေဖို့ တွန်းအားပေးတဲ့ နည်းလမ်းတွေမရှိတာကြောင့် အာဆီယံရဲ့“အကန့်အသတ်ရှိတဲ့ လွှမ်းမိုးမှု” ကို မီးမောင်းထိုးပြတယ်လို့လည်း Lam က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ “ဒါပေမယ့်လည်း အာဆီယံရဲ့ မျှော်လင့်ချက်တွေကို ရှင်းလင်းဖို့၊ သံတမန်ရေးရာ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်မှု အားကောင်းလာပြီး စည်းလုံးညီညွတ်တဲ့ ရပ်တည်ချက်တွေနဲ့ ယုံကြည်ကိုးစားမှု ပြန်လည်တည်ဆောက်ဖို့ အခွင့်အလမ်းလည်း ရှိပါတယ်” လို့ ၎င်းက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ “သံတမန်ရေးရာ ဖိတ်ခေါ်သူအနေနဲ့ အာဆီယံအစည်းအဝေးတွေမှာ မြန်မာရဲ့ပါဝင်မှုကို ကန့်သတ်တာလိုမျိုး မလိုက်နာခြင်းရဲ့ နောက်ဆက်တွဲအကျိုးဆက်တွေအပေါ် သဘောတူညီမှုကို ရယူနိုင်ပါတယ်”လို့လည်းသူကဆိုပါတယ်။
အဲမောင်း
Douth China Moring Post မှာဖော်ပြတဲ့ Sam Bentran ရဲ့ Asean’s failure to meet Myanmar junta over election shows its ‘limited leverage’ ကိုပြန်ဆိုပါတယ်။
