အိန္ဒိယ-မြန်မာ- မတည်ငြိမ်သောနယ်စပ်- ဆန်းစစ်ချက်

မေလ ၂၀၊ ၂၀၂၅။ သောင်ရင်းသတင်းလွှာ

၂၀၂၅ ခုနှစ် မေလ ၁၄ ရက်နေ့တွင် အိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်အနီး မဏိပူရပြည်နယ် Chandel ခရိုင်တွင် ကွက်ကီးအမျိုးသားတပ်မတော်( မြန်မာ)နှင့်အိန္ဒယမှ အာသံရိုင်ဖယ်တပ်ရင်း တို့နှင့် ပစ်ခတ်မှုတွင် ၁၀ ဦးထက်မနည်း သေဆုံးခဲ့သည်။ စစ်ဆင်ရေးအတွင်း AK-47 ရိုင်ဖယ် ခုနစ်လက်၊ Rocket-Propelled Grenade (RPG) လောင်ချာတစ်လက်၊ M4 ရိုင်ဖယ်တစ်လက်နှင့် တစ်လုံးထိုးသေနတ်လေးလက်၊ ခဲယမ်းမီးကျောက်များနှင့် အခြားစစ်သုံးပစ္စည်းများကို သိမ်းဆည်းရမိခဲ့သည်။
၂၀၂၅ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၅ရက်နေ့တွင် Oinam Kanglei Yaol Kanna Lup (KYKL) မှ Telheiba aka Landaba (၃၆) နှစ်နှင့်ကေဒါတစ်ဦး၊Kangleipak ​​ကွန်မြူနစ်ပါတီ (KCP)မှAhanthem Bishan aka Kanglei (၂၉)နှစ်တို့သည်မဏိပူရ-မြန်မာနယ်စပ်တလျှောက်ရှိနေရာတခုတွင်အိန္ဒိယလုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ (SFs) ပေါင်းစပ်အဖွဲ့နှင့်ထိတွေ့စဉ် သေဆုံးခဲ့ကြသည်။ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် နာဂလန်းအမျိုးသားဆိုရှယ်လစ်ကောင်စီ-Isak-Muivah (NSCN-IM) စစ်သွေးကြွ Jamthang Vaiphei (၆၀) နှစ်သည် မဏိပူရ-မြန်မာနယ်စပ်ရှိ Tengnoupal ခရိုင် မိုးရေးမြို့တွင် KNA-B မှကေဒါများဟု သံသယဖြစ်ဖွယ်ရှိသူတို့၏ လက်ချက်ဖြင့်သေဆုံးခဲ့သည်။

ဇန်နဝါရီ ၂၅ ရက်က ဆလမ်ပါတွန်ကျေးရွာမှ ဂျမ်ထန်ဝေဖေးကို KNA-B ကေဒါဟု သံသယရှိသူများက ပြန်ပေးဆွဲမှု ဖြစ်ပွားခဲ့ကြောင်း သတင်းရင်းမြစ်များက ပြောသည်။ KNA-B စစ်သွေးကြွများသည် သူ့မိသားစုထံမှ ပြန်ပေးငွေ ရူပီး ၅၀၀၀၀ တောင်းဆိုခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ရွေးနုတ်ဖိုးငွေပမာဏကို မဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်သောကြောင့် ပြန်ပေးအဆွဲခံရသူသေဆုံးသွားခဲ့သည်။ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂၇ ရက်မှ ၃၀ ရက်အတွင်း အိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်အနီး မဏိပူရပြည်နယ် ကမ်ဂျုံးခရိုင်ရှိ နယ်စပ်မှတ်တိုင်အမှတ် ၈၇ ယန်းဂူ/ဝမ်လီကျေးရွာတွင်မဏိပူရ အခြေစိုက် ပြည်သူ့ လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (PLA)/KYKL/United National Liberation Front – Koireng (UNLF-K) နှင့် Kangleipak ​​(Kangleipak) နယ်မြေရှိ ပြည်သူ့တော်လှန်ရေး ပါတီတို့ အပါအဝင် မဏိပူရ အခြေစိုက် သူပုန်အဖွဲ့တို့ကြား ပစ်ခတ်မှုအတွင်း စစ်သွေးကြွ ၂၄ ဦး သေဆုံးခဲ့သည်။ ယင်းတို့မှာ KNA-B ၁၉ ဦး၊ PLA/KYKL မှ အမည်မသိ ကေဒါ နှစ်ဦး၊ ဗိုလ်ကြီးဟုဆိုသူHenthoiba aka Salam Nganba Meitei (၂၈)နှစ်၊UNLF/ မဏိပူရ ပြည်သူ့ တပ်မတော် (MPA) မှ ‘ကပ္ပတိန်’ စီရိုမနီ ချီရိုဂီယာရမ် နှင့် ရော့ချာကာ ချီယာရမ်ဟု ဆိုသည်သည့် စစ်သွေးကြွ တဦး၊ Pvt အဖြစ်သတ်မှတ်ထားသော Yawol Lanmee (MYL) ကေဒါဖြစ်သူMoirangthem Sushil aka Athouba (၂၁) နှစ်သည် ပစ်ခတ်မှုအတွင်း သေဆုံးခဲ့သည်။

PLA/KYKL လေးဦးလည်း ဒဏ်ရာရရှိခဲ့သည်။ KNA-B စစ်သွေးကြွများသည် PLA နှင့် KYKL စစ်သွေးကြွဟု သံသယရှိသူအုပ်စုကို ညှိနှိုင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြောင်း အစီရင်ခံစာများက ဖော်ပြသည်။ တိုက်ခိုက်မှုကို ဦးတည်အုပ်စုသုံးစုမှ ချက်ခြင်းလက်တုံ့ပြန်ပြီး ပြင်းထန်သော တိုက်ပွဲကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ လက်နက် ၁၄ လက်နှင့် ခဲယမ်းမီးကျောက်များ အခင်းဖြစ်နေရာတွင် သိမ်းဆည်းရမိခဲ့သည်။ ၂၀၂၅ တွင် မဏိပူရပြည်နယ်၌ လက်နက်ကိုင် ၃၈ ဦးသေဆုံးသည်ဟု သီးခြားဖြစ်ရပ်ငါးခုတွင် မှတ်တမ်းတင်ထားပြီး ယင်းအနက်လေးခုမှာ အိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်အနီးတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး သေဆုံးသူ ၃၇ ဦး (မေလ ၁၈ ရက်၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ်အထိ အချက်အလက်)။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် အင်ဒို-မြန်မာ နယ်စပ်တလျှောက်တွင် နှစ်ဦး သေဆုံးခဲ့သည်။ ၂၀၂၄ခုနှစ် ဇွန် ၁၅ ရက်၊ကNagalim -Isaac Muivah (NSCN-IM), ‘ကပ္ပတိန်’ R.S. Winson ကို မြန်မာနိုင်ငံ စစ်ကိုင်းတိုင်း ကသာခရိုင် ခန္တီးမြို့တွင် KNA-B မှ ချုံခိုတိုက်ခိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။

မေလ ၁၆ ရက်၊ ၂၀၂၄ ခုနှစ်- မြန်မာနယ်စပ်ရှိ Moirengthel/Maringthel နယ်မြေအနီး စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး မင်းသာတွင် PLA ကေဒါများနှင့် ပစ်ခတ်မှုအတွင်း KNA-B တစ်ဦး ကျဆုံးခဲ့သည်။ မဏိပူရပြည်နယ်သည် Meitei (ကသည်း)နှင့် Kuki(ကွတ်ကီး) အသိုက်အဝန်းများကြားတွင် လူမျိုးရေးအကြမ်းဖက်မှုများ ပိုမိုပြင်းထန်လာနေချိန် ပြည်နယ်၀န်ကြီးချုပ် N. Biren Singh နုတ်ထွက်ပြီးနောက် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ ရက်ကစ၍အိန္ဒိယ သမ္မတ၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိနေခဲ့သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် မေလတွင် စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သော မငြိမ်မသက်မှုများကြောင့် လူပေါင်း ၂၅၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ပြီး လူ ၆၀၀၀၀ နီးပါး အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ တည်ငြိမ်မှုကို ပြန်လည်ထူထောင်ရန် ဆက်လက်ကြိုးပမ်းနေသော်လည်း၊ အထူးသဖြင့် Churachandpur(ချူရာချန်ပါ) နှင့် Imphal Valley(အင်ဖားတောင်ကြား) ၏အပိုင်းများကဲ့သို့ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားသော ဒေသများတွင် အကြမ်းဖက်မှုများ အဆက်မပြတ်ဖြစ်ပွားနေပါသည်။

အိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်တလျှောက် အာသံရိုင်ဖယ်တပ်များ၏ နောက်ဆုံးစစ်ဆင်ရေးသည် မဏိပူရတွင် မရေရာသော တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုအခြေအနေကို မီးမောင်းထိုးပြပြီး လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များ ရင်ဆိုင်နေရသော ရှုပ်ထွေးသော စိန်ခေါ်မှုများကိုလည်း အလေးပေးဖော်ပြသည်။ အင်ဖားတောင်ကြားဒေသတွင် အနှောင့်အယှက်များ မြင့်တက်လာခြင်းနှင့်အတူ၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လ ၃၀ ရက်နေ့တွင် ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန ပြည်ထောင်စု ဝန်ကြီး (UMHA) မှ ဗဟိုအစိုးရမှ မဏိပူရပြည်နယ်တစ်ခုလုံးတွင် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ အထူးအာဏာရပ်များအက်ဥပဒေ (AFSPA) ကို ‘အနှောက်အယှက်ပေးသည့်နယ်မြေ’ အဖြစ် ၆လအကြာသက်တမ်းတိုးခဲ့သည်။ ယင်းတွင်ခရိုင်ငါးခုရှိ ရဲစခန်း ၁၃ ခု၏ စီရင်ပိုင်ခွင့်အာဏာများ မပါဝင်ပါ။ ဖယ်ထုတ်ထားသည့် ရဲစခန်းများတွင် အင်ဖာ၊ လမ်ဖယ်လ်၊ မြို့၊ Singjamei၊ Patsoi၊ Wangoi၊ Porompat၊ Heingang၊ Irilbung၊ Thoubal၊ Bishnupur၊ Nambol နှင့် Kakching တို့ ပါဝင်သည်။

၂၀၂၅ ခုနှစ် မေလတွင် အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာကြား လွတ်လပ်သော လှုပ်ရှားမှုအစိုးရ (FMR) ကို တရားဝင် ရပ်ဆိုင်းခဲ့ပြီး မဏိပူရ နယ်စပ်တလျှောက်ရှိ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းများကို သိသိသာသာ သက်ရောက်မှုရှိလာခဲ့သည်။ အိန္ဒိယ၏ Act East (အရှေ့မျှော်)မူဝါဒအရ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့သော FMR သည် နယ်စပ် ၁၆ ကီလိုမီတာအတွင်း နေထိုင်သူများကို ဗီဇာမပါဘဲ ဖြတ်ကျော်ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး ကူကီ-ဇို နှင့် နာဂ ကဲ့သို့သော လူမျိုးစုများအကြား ယဉ်ကျေးမှုနှင့် မိသားစုဆက်ဆံရေးကို လွယ်ကူချောမွေ့စေပါသည်။ သို့သော်လည်း မဏိပူရတွင် လူမျိုးရေးအကြမ်းဖက်မှုများ ပြင်းထန်လာခြင်းကြောင့် အိန္ဒိယအစိုးရသည် တရားမဝင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေး၊ လက်နက်မှောင်ခိုကူးမှုနှင့် လူဦးရေစာရင်း အပြောင်းအလဲများအပေါ် စိုးရိမ်မှုများကြောင့် FMR ကို ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ပြန်လည် ရုပ်သိမ်းရန် လှုံ့ဆော်ခဲ့သည်။

ဆိုင်းငံ့ထားမှုသည် မဏိပူရရှိ လူမျိုးစုအသိုင်းအဝိုင်းကြားတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မကျေနပ်မှုများ ဖြစ်စေခဲ့သည်။ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုခေါင်းဆောင်များဖိုရမ်နှင့် ဇိုယူနိုက်တက်ကဲ့သို့သော အဖွဲ့အစည်းများသည် နယ်စပ်တစ်လျှောက် ကာလရှည်ကြာစွာ လူမှုဆက်ဆံရေးနှင့် မိသားစုဆက်ဆံရေးကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေသည်ဟု ငြင်းခုံကန့်ကွက်ခဲ့ကြသည်။ လုံခြုံရေးစိုးရိမ်မှုများကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အိန္ဒိယအစိုးရသည် မဏိပူရ၏ ၃၉၀ ကီလိုမီတာရှည်လျားသည့် လမ်းပိုင်းအပါအဝင် ၁၆၄၃ ကီလိုမီတာရှိအိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်တစ်လျှောက် ကျယ်ပြန့်သော ခြံစည်းရိုးတစ်ခု ဆောက်လုပ်ရန် အစီအစဉ်များကို စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဤအစီအစဉ်သည် တရားမဝင်လုပ်ဆောင်မှုများကို တားဆီးရန်နှင့် နယ်စပ်လုံခြုံရေးကို မြှင့်တင်ရန် ရည်ရွယ်သည်။ ဇန်နဝါရီ ၂ ရက်၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ်အထိ GoI သည် အိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်တစ်လျှောက် မဏိပူရမြို့ မိုးရေးမြို့တွင် အရှည် ၉.၂၁၄ ကီလိုမီတာရှိ နယ်နိမိတ်စည်းရိုးကို ပြီးစီးခဲ့သည်။

ထို့အပြင် သွားလာရလွယ်ကူစေရန်နှင့် လုံခြုံရေးအစီအမံများ အားကောင်းလာစေရန် ခြံစည်းရိုးတစ်လျှောက် လမ်းဖောက်လုပ်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ကီ-ဇို နှင့် နာဂ ကဲ့သို့သော လူမျိုးစုများအကြား ယဉ်ကျေးမှုနှင့် မိသားစုဆက်ဆံရေးကို လွယ်ကူချောမွေ့စေပါသည်။သို့သော်လည်း မဏိပူရတွင် လူမျိုးရေးအကြမ်းဖက်မှုများ ပြင်းထန်လာခြင်းကြောင့် အိန္ဒိယအစိုးရသည် တရားမဝင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေး၊ လက်နက်မှောင်ခိုကူးမှုနှင့် လူဦးရေစာရင်း အပြောင်းအလဲများအပေါ် စိုးရိမ်မှုများကြောင့် FMR ကို ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းရန် လှုံ့ဆော်ခဲ့သည်။ ဆိုင်းငံ့ထားမှုသည် မဏိပူရရှိ လူမျိုးစုအသိုင်းအဝိုင်းကြားတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မကျေနပ်မှုများ ဖြစ်စေခဲ့သည်။ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုခေါင်းဆောင်များဖိုရမ်နှင့် ဇိုယူနိုက်တက်ကဲ့သို့သော အဖွဲ့အစည်းများသည် နယ်စပ်တစ်လျှောက် ကာလရှည်ကြာစွာ လူမှုဆက်ဆံရေးနှင့် မိသားစုဆက်ဆံရေးကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေသည်ဟု ငြင်းခုံကန့်ကွက်ခဲ့ကြသည်။

လုံခြုံရေးစိုးရိမ်မှုများကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အိန္ဒိယအစိုးရသည် မဏိပူရ၏ ၃၉၀ ကီလိုမီတာရှည်လျားသည့် လမ်းပိုင်းအပါအဝင် ၁၆၄၃ ကီလိုမီတာရှိအိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်တစ်လျှောက် ကျယ်ပြန့်သော ခြံစည်းရိုးတစ်ခု ဆောက်လုပ်ရန် အစီအစဉ်များကို စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဤအစီအစဉ်သည် တရားမဝင်လုပ်ဆောင်မှုများကို တားဆီးရန်နှင့် နယ်စပ်လုံခြုံရေးကို မြှင့်တင်ရန် ရည်ရွယ်သည်။ ဇန်နဝါရီ ၂ ရက်၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ်အထိ GoI သည် အိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်တစ်လျှောက် မဏိပူရမြို့ မိုးရေးမြို့တွင် အရှည် ၉.၂၁၄ ကီလိုမီတာရှိ နယ်နိမိတ်စည်းရိုးကို ပြီးစီးခဲ့သည်။ ထို့အပြင် သွားလာရလွယ်ကူစေရန်နှင့် လုံခြုံရေးအစီအမံများ အားကောင်းလာစေရန် ခြံစည်းရိုးတစ်လျှောက် လမ်းဖောက်လုပ်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄ ရက်မှ ၂၅ ရက်အထိ တပ်မတော် စစ်ဆင်ရေး ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ဒုတိယ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Rajiv Ghai သည် အိန္ဒိယ-မြန်မာ နယ်စပ်တစ်လျှောက် လုံခြုံရေး အကဲဖြတ်ရန် မဏိပူရသို့ နှစ်ရက်ကြာ သွားရောက်ခဲ့သည်။

အစိုးရတစ်ရပ်လုံး၏ ချဉ်းကပ်မှု’ ကို အလေးပေးဖော်ပြပြီး နယ်စပ်စီမံခန့်ခွဲမှုကို မြှင့်တင်ရန်နှင့် လုံခြုံရေးအခြေခံအဆောက်အအုံများ အားကောင်းလာစေရန် အဓိကထား ဆွေးနွေးသည်။ မဏိပူရရှိ အိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်တလျှောက် လုံခြုံရေးအခင်းအကျင်းသည် ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် သိသာထင်ရှားသော ယိုယွင်းလာမှုကို မြင်တွေ့ခဲ့ရပြီး လူမျိုးရေးတင်းမာမှုများ၊ သောင်းကျန်းသူလှုပ်ရှားမှုများနှင့် အိန္ဒိယအစိုးရ၏ ဗျူဟာမြောက် ပြန်လည်ပြင်ဆင်မှုများကို ထင်ဟပ်စေသည်။ ၂၀၂၅ ခုနှစ်တစ်ခုတည်းတွင် အဓိကထိတွေ့မှု လေးကြိမ်တွင် လက်နက်ကိုင် ၃၇ ဦးသေဆုံးမှုဖြင့် မှတ်တမ်းဝင်ခဲ့ပြီး ယင်းဒေသသည် စစ်သွေးကြွအကြမ်းဖက်မှု၏ အဓိကနေရာတစ်ခုအဖြစ် ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ အဆိုပါ ဖြစ်ရပ်များတွင်မြန်မာအခြေစိုက် KNA-B နှင့် မဏိပူရအခြေစိုက်PLA၊ KYKL၊ UNLF နှင့် KCP အပါအဝင်အဖွဲ့များအများအပြား ပါဝင်ပြီး နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ခြိမ်းခြောက်မှု၏ သဘောသဘာဝကို မီးမောင်းထိုးပြနေသည်။

အဆုံးစွန်အားဖြင့်၊ မဏိပူရပြည်နယ်၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုများသည် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများနှင့် ဒေသခံပြည်သူများ၏ လူမှုရေး-နိုင်ငံရေးမကျေမနပ်မှုများကို ဖြေရှင်းနေစဉ်တွင် နယ်မြေစိုးမိုးရေးနှင့် အမျိုးသားလုံခြုံရေးကို အာမခံသည့် မျှတသောမဟာဗျူဟာအတွက် အရေးတကြီးလိုအပ်မှုကို ထင်ရှားစေသည်။ စဉ်ဆက်မပြတ် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေး၊ အားလုံးပါဝင်နိုင်သော အုပ်ချုပ်မှုနှင့် ရေရှည်လူမှုစီးပွား ရေးဆိုင်ရာဆောင်ရွက်မှုများသည် မဏိပူရပြည်နယ် ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် တည်ငြိမ်ရေး ပြန်လည်ထူထောင်ရေး နှင့် ကျယ်ပြန့်သော အင်ဒို-မြန်မာ နယ်စပ်တလျှောက်တွင် အရေးကြီးပါသည်။

အဲမောင်း
Eurasia Review စာမျက်နှာတွင်ဖော်ပြသည့် Afsara Shaheen ရေးသားသော India-Myanmar: Volatile Border – Analysis ကိုဘာသာပြန်ဆိုပါသည်။စာရေးသူ Researchသည် Institute for Conflict Management တွင်တွဲဘက်သုတေသီတစ်ဦးဖြစ်သည်။