ဩဂုတ်လ ၁၅၊ ၂၀၂၅။ သောင်ရင်းသတင်းလွှာ
ဝါရှင်တန်က ဦးဆောင်တဲ့ စစ်အတွင်း ပိတ်ဆို့တားဆီးမှုနဲ့ အကူအညီပေးရေး ဖြတ်တောက်မှုတွေကြောင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ဝန်ထမ်းတွေက ငတ်မွတ်မှု မြင့်တက်လာစေတာကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအနောက်ပိုင်းရခိုင်ပြည်နယ်မှာ မျှစ်တွေကို ချိုးစားကြဖို့တွန်းအားပေးခဲ့ကြတယ် The Straits Times သတင်းကသြဂုတ် ၁၅ရက်နေ့မှာဖော်ပြပါတယ်။ “တစ်ရက်ကုန်သွားပြီ၊ နောက်တစ်ရက် ထပ်ပြီး ရုန်းကန်ရမှာပဲ” လို့ မြန်မာနိုင်ငံ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ဦးမြို့မှာ သစ်သီးရောင်းချသူ ဦးကျော်ဝင်းရှိန်က AFP ကိုပြောပါတယ်။ “ဈေးတွေတက်ပြီး ဝင်ငွေတွေ ကျဆင်းလာတာနဲ့အမျှ စီးပွားရေးတွေ ကမောက်ကမ ဖြစ်နေရတဲ့ အသက် ၆၀ အရွယ်ရှိတဲ့သူက တနေ့ထက်တနေ့ ပိုဆိုးလာတယ်” လို့လည်းပြောပါတယ်။ဆိုးရွားလှတဲ့အရာတစ်ခုက အခြားသူတွေကို ဝမ်းစာအတွက် ကျေးလက်ကို မောင်းထုတ်စေခဲ့တယ်လို့လည်းသတင်းကဆိုပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံနဲ့နယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေတဲ့မြန်မာကမ်းရိုးတန်းမြစ်အစိပ်အပိုင်းဖြစ်တဲ့ရခိုင်ပြည်နယ်ဟာ မြန်မာနိုင်ငံက ပြည်တွင်းစစ်ကို ပြင်းထန်စွာ ခံစားခဲ့ရပြီး ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီမိုကရေစီအစိုးရကို ဖြုတ်ချခဲ့တဲ့အာဏာသိမ်းမှုကနေ အစပျိုးခဲ့ပါတယ်။ စစ်တပ်က တိုင်းရင်းသား AA လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ကို တိုက်နေချိန်မှာ စစ်တပ်က ခန့်မှန်းခြေ လူဦးရေ ၂.၅ သန်းအတွက် ရိက္ခာတွေကို ပိတ်ဆို့ထားပြီး နယ်မြေကိုလည်း ပိတ်ဆို့ထားပါတယ်။
ဆင်းရဲနွမ်းပါးတဲ့နိုင်ငံဟာ နိုင်ငံတကာအကူအညီပေးရေးအဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့အာရုံစိုက်မှုကို ကြာရှည်စွာခံခဲ့ရပေမယ့်လည်း အမေရိကန်သမ္မတ Donald Trump ရဲ့“America First” ကနေလူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာရန်ပုံငွေအပေါ် ရပ်တန့်ထားတဲ့ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက ဖြတ်တောက်မှုများဟာ ၎င်းတို့ကိုကျေးလက်ကိုဆုတ်ခွာဖို့ တွန်းအားပေးခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုထံကနေ ၎င်းရဲ့ ၂၀၂၄ မှာ အလှူငွေ ထက်ဝက်နီးပါးကို လက်ခံရရှိခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအစီအစဉ် (WFP) က ရခိုင်ပြည်နယ်အလယ်ပိုင်းရှိ မိသားစု ၅၇ ရာခိုင်နှုန်းဟာအခုအခါ အခြေခံစားနပ်ရိက္ခာလိုအပ်ချက်တွေကို မဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်တော့ဘူးလို့ပြီးခဲ့တဲ့သီတင်းပတ်က သတိပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒီဇင်ဘာလမှာကိန်းဂဏန်းတွေ ၃၃ ရာခိုင်နှုန်းကိုတက်လာခဲ့ပါတယ်။ “ပဋိပက္ခများ၊ ပိတ်ဆို့တားဆီးမှုများနှင့် ရန်ပုံငွေဖြတ်တောက်မှုများကြောင့်ငတ်မွတ်မှုနဲ့အာဟာရချို့တဲ့မှုကို သိသိသာသာ မြင့်တက်စေတယ်” လို့WFP က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။မြောက်ဦးကဲ့သို့သော ရခိုင်မြောက်ပိုင်းဒေသတွေမှာပဋိပက္ခများ အချက်အလက်များ စုစည်းမှု ရှုပ်ထွေးနေတဲ့အတွက် အခြေအနေဟာပိုမိုဆိုးရွားနေတယ်လို့WFP က သတိပေးထားပါတယ်။ ဓာတ်မြေသြဇာ ရှားပါးလာကာ သီးနှံအထွက်နှုန်း လျော့ကျတာကြောင့်မတတ်နိုင်တဲ့ အထွက်နှုန်း တွေဖြစ်ပေါ်လာပြီး ပြည်သူတွေကို တင်းကျပ်တဲ့ဒုက္ခအသွယ်သွယ်မှာ ရုန်းရင်းဆန်ခတ် ဖြစ်စေဖို့တွန်းအားပေးနေတယ်လို့ဒေသခံတွေကပြောပါတယ်။
“အခက်အခဲရှိနေတာကျနော်တစ်ယောက်ထဲတော့ မဟုတ်ပါဘူး” လို့သစ်သီးရောင်းချသူ ဦးကျော်ဝင်းရှိန်က ပြောပါတယ်။ “လူတိုင်း အတူတူပါပဲ”လို့သူကဆက်ပြောပါတယ်။ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့ဟာရခိုင်ပြည်နယ် မြို့တော် စစ်တွေမြို့နဲ့ မလှမ်းမကမ်းမှာ ရှိပြီး ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်ဘက်ကိုထွက်နိုင်တဲ့မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသဖြစ်ပါတယ်။ ရခိုင်အစားအစာဟာ လတ်ဆတ်ပြီး ရိုးရိုးရှင်းရှင်း ချက်ပြုတ်ထားတဲ့ပင်လယ်စာကြောင့် နာမည်ကြီးပြီး ငါးဈေးကွက်မှာ ရောင်းချနေဆဲဖြစ်ပါတာ်။ ဒါပေမယ့် လူတွေက ဝယ်ဖို့ ပိုက်ဆံမရှိကြပါဘူး။ “လူတွေကကျနော့်ရွာမှာ ငတ်နေကြတယ်” လို့ ပုဏ္ဏားကျွန်း ငွေပေးချေမှုဆိုင်မှာလုပ်ကိုင်နေတဲ့ဒေသခံတစ်ဦးက လုံခြုံရေးအကြောင်းပြချက်ဖြကြောင့်အမည်မဖော်လိုဘဲ တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။ “လူတွေက မျှစ်ကို အများအားဖြင့် ရှာစားကြတယ်” လို့ ၎င်းက ဆိုပါတယ်။ “လူတွေက စားလို့ရပေမယ့် အာဟာရကမပြည့်ဘူး”လို့သူကဆက်ပြောပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်က ၎င်းတို့အသိုင်းအဝိုင်းကိုထောက်ပံ့ကူညီမှု စာရွက်နှစ်စောင်သာ ရောက်ရှိခဲ့တာ်လို့၎င်းက ပြောပါတာ်။ ပဋိပက္ခမှာပိတ်ဆို့မှုဟာ အလွန်ထိရောက်တာကြောင့် ငွေစက္ကူတွေကို လည်ပတ်ဖို့အတွက် အသစ်တွေနဲ့အစားထိုးနိုဂ်ခြင်းမပြုဘဲ ဖောက်သည်များနဲ့ရောင်းချသူများရဲ့ အိတ်ကပ်တွေမှာငွေစက္ကူတွေဟာ စုတ်ပြဲစုတ်ပြတ်နေပါတယ်။ “ကုန်ဈေးနှုန်းက အရမ်းကြီးတယ်” လို့ မြောက်ဦးမြို့ခံ အသက် ၆၄ နှစ်အရွယ် ဦးလျှပါ်ထွန်းက ပြောပါတယ်။
“လူတော်တော်များများမှာ ရောင်းနေကြပေမယ့် ဝယ်သူနည်းတယ်” လို့ ၎င်းက ဆိုပါတယ်။ “ကျွန်တော်တို့ နေ့စဉ်နဲ့အမျှ ရှင်သန်ဖို့ရုန်းကန်နေရတယ်”လို့သူကဆက်ပြောပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်ဟာ ၂၀၁၇ ခုနှစ်ဝန်းကျင်မှာနေထိုင်သူ ရိုဟင်ဂျာ လူနည်းစုတွေအပေါ် စစ်ရေးအရ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုမတွေပြုလုပ်နေလို့အချို့သော နိုင်ငံတွေက လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုလို့ယူဆထားကြပြီး ရခိုင်ပြည်နယ်ဟာကာလရှည်ကြာ ပဋိပက္ခများနဲ့ပြိုပျက်နေခဲ့ပါတယ်။ အခုအခါ ရိုဟင်ဂျာ တစ်သန်းကျော်ဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နယ်နိမိတ် စခန်းတွေမှာနေထိုင်နေကြပြီး လွန်ခဲ့တဲ် ၁၈ လအတွင်း ကြီးမားတဲ့တိုးဝင်လာမှု အသစ်ကြောင့် လူပေါင်း ၁၅၀,၀၀၀ ရောက်ရှိလာခဲ့တယ်လို့ကုလသမဂ္ဂက ပြီးခဲ့တဲ့လမှာပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း လူပေါင်း တစ်သန်းခွဲခန့် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်ခဲ့ရပါတယ်။ ဗုံးနှစ်လုံးကျဲမှုကြောင့် မြောက်ဦးကျေးရွာတရွာက ထွက်ပြေးလာတဲ့ အသက် ၄၉ နှစ်အရွယ် ဦးလှအေးလည်း အပါအဝင်ဖြစ်ပါတယ်။ သူဟာ ဆိုင်ရှင်တစ်ဦးအဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့ပေမယ့်လည်း ဒီလုပ်ငန်းဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ ရန်လိုတဲ့စစ်အတွင်း မအောင်မြင်ခဲ့ပါဘူး။ ဒါပေမယ့်လည်း သူ့ရဲ့ ရုန်းကန်မှုတွေဟာမပြီးသေးဘူးလို့ ယုံကြည်နေပါတယ်။ “အနာဂတ်က ဘယ်လိုဖြစ်လာမယ်၊ ပိုခက်မယ် ဆိုတာကိုတော့ ကျွန်တော် မသိပါဘူး” လို့သူက ဆိုပါတယ်။
