ဇူလိုင်လ ၃၊ ၂၀၂၅။ သောင်ရင်းသတင်းလွှာ
မြန်မာနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (အာဆီယံ) ၏ ၁၁ ခုမြောက် အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာခြင်းအပေါ် ကန့်ကွက်ကြောင်း တီမော-လက်စ်တေက ပယ်ချလိုက်သည်ဟု UCA News ကဇူလိုင် ၃ရက်တွင်ဖော်ပြသည်။ မြန်မာစစ်အစိုးရက အရှေ့တီမော သည် အခြားနိုင်ငံများ၏ ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ခြင်းဆိုင်ရာ အစုအဖွဲ့၏ အဓိကမူကို ချိုးဖောက်သည်ဟုဆိုကာအရှေ့တောင်အာရှဒေသတွင်း အစုအဖွဲ့သို့ ဝင်ရောက်ခွင့်ကို တရားဝင်ကန့်ကွက်ကြောင်း မီဒီယာများက ဇူလိုင် ၂ ရက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။ အရှေ့တီမော သမ္မတ ဟိုဆေးရာမို့စ်ဟော်တာက အဆိုပါစွပ်စွဲချက်ကို အကျိုးမရှိဟု ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် အပြည့်အ၀ဖြစ်ရေးလမ်းကြောင်းသည် လုံခြုံနေပြီဟု ထပ်မံအတည်ပြုခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံက အတိုက်အခံတွေနဲ့ မသက်ဆိုင်ပါဘူး။ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် တီမောလက်စ်တေအတွက် တရားဝင် ဆုံးဖြတ်ချက်က ချမှတ်ထားပြီးသားဖြစ်ပြီး နောက်ဆုံး ကြေညာချက်မှာ ထင်ဟပ်နေပါတယ်” ဟု ရာမို့စ်က ပြောကြားပြီး “ကျွန်ုပ်တို့၏ အဖွဲ့ဝင် အပြည့်အဝ အထိမ်းအမှတ် အခမ်းအနားကို ယခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် အာဆီယံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးအတွက် စီစဉ်ထားပါသည်”ဟုလည်းဆိုသည်။ “အာဆီယံ သဘာပတိက ဆန္ဒရှိမယ်ဆိုရင် မြန်မာရဲ့ကန့်ကွက်ချက်ကို တုံ့ပြန်နိုင်ပေမယ့် တီမောလက်စ်တီကို ဝင်ခွင့်အတွက် ပြင်ဆင်မှုတွေ ကောင်းကောင်းလုပ်ဆောင်နေပါတယ်” ဟု ၎င်းက ဆက်လက်ပြောသည်။
မြန်မာနိုင်ငံသည် အာဆီယံ ပဋိညာဉ်တွင် လက်ရှိ အာဆီယံ ဥက္ကဋ္ဌ မလေးရှားနိုင်ငံသို့ တရားဝင် စာတစ်စောင် တင်သွင်းခဲ့ပြီး တီမောလက်စ်တေက “အာဆီယံ ပဋိညာဉ်စာတမ်းတွင် ပြဋ္ဌာန်းထားသည့် ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ရေး မူဝါဒကို လိုက်နာခြင်း မရှိ” ဟု အခိုင်အမာ ပြောဆိုခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်နှင့် အထွေထွေ အကြီးတန်း အရာရှိများ အစည်းအဝေး (SOM) ခေါင်းဆောင် ဟန်ဝင်းအောင်က လက်မှတ် ရေးထိုးထားသည့် အဆိုပါ စာတွင် တီမောလက်စ်တီက ယင်းမူကို “ဗြောင်ကျကျ ချိုးဖောက်” ပါက အာဆီယံ နိုင်ငံအား အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ပေးအပ်ရန် ထည့်သွင်းစဉ်းစားမှု မှန်သမျှကို ပြတ်ပြတ်သားသား ပယ်ချရမည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက် အာဆီယံ၏ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုအောက်တွင် ရှိနေသည့် မြန်မာနိုင်ငံသည် လက်ရှိတွင် အဖွဲ့အစည်းအတွင်း အကန့်အသတ်ဖြင့် သြဇာလွှမ်းမိုးထားသည်။ “စစ်အစိုးရကို အမှန်တကယ်စိတ်ပျက်စေတဲ့အရာကတော့ တီမောလက်စ်တီက ချမှတ်ထားတဲ့ ဒီမိုကရေစီစံနမူနာပါပဲ၊ နိုင်ငံသားတွေဟာ ပြည်တွင်းရော နိုင်ငံတကာအစိုးရတွေကို အကြောက်တရားမပါဘဲ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း စိန်ခေါ်နိုင်တဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းပါပဲ” ဟု ဟိုဆေးက ပြောကြားခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဒီမိုကရေစီတန်ဖိုးများအတွက် တီမောလက်စ်တီ၏ ခိုင်မာသော ထောက်ခံမှုသည် တသမတ်တည်း ရှိနေပါသည်။ ၂၀၂၃ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ဝန်ကြီးချုပ် Gusmão က ၎င်း၏နိုင်ငံသည် စစ်အာဏာရှင်အစိုးရများကို တရားဝင်အောင် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ပါက၊အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ရေး ကြိုးပမ်းမှုကို ပြန်လည်စဉ်းစားနိုင်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။
သိပ်မကြာခင်တွင် သမ္မတ ဟိုဆေးက NUG မှ တာဝန်ရှိသူများကိုမြို့တော် Dili တွင်တရားဝင်ပွဲများကျင်းပဖို့ ဖိတ်ကြားခဲ့ပြီး တီမောလက်စ်တေရဲ့ သံအမတ်ကို လက်တုံ့ပြန်တဲ့အနေနဲ့ နှင်ထုတ်ခဲ့သောမြန်မာစစ်အစိုးရ၏ တုံ့ပြန်မှုများ ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် မတ်လတွင် Gusmão သည် သြစတြေးလျနိုင်ငံ Melbourne တွင် မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေသော အဖွဲ့ဝင်များနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး ၎င်းတို့၏ ရုန်းကန်လှုပ်ရှားမှုကို ထောက်ခံကြောင်း ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့ပြီး ၂၀၂၁ ခုနှစ် သဘောတူညီချက် ငါးချက်ပါ အာဆီယံ၏ လမ်းပြမြေပုံဖြစ်သည့် မြန်မာနိုင်ငံ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး လမ်းပြမြေပုံကို လေးစားလိုက်နာရန် စစ်အစိုးရအား တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ “ဒီမိုကရေစီအခြေခံမူတွေ၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်တွေကို လေးစားလိုက်နာဖို့ စစ်အစိုးရကို ကျနော်တို့ တိုက်တွန်းပါတယ်” ဟု ထိုအချိန်က Gusmão က ပြောကြားခဲ့သည်။ တီမောလက်စ်တီ၏ တရားဝင်အာဆီယံစတင်ခြင်းအတွက် ပြင်ဆင်မှုများ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေချိန်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် အစုအဖွဲ့၏ နောက်ဆုံးအဖွဲ့ဝင်အဖြစ်သာမက အရှေ့တောင်အာရှရှိ လူ့အခွင့်အရေး၊ ပြည်သူ့လွတ်လပ်မှုနှင့် ဒီမိုကရေစီ ဂုဏ်သိက္ခာအတွက် အဆိုပြုသူအဖြစ် ရပ်တည်လျက်ရှိသည်။
